Bildung en Wetenschap
Waardengedreven
Hoofd en Hart
Als landschapsarchitect heeft John Boon in binnen- en buitenland diverse prijzen gewonnen. Schoonheid is, als een van de drie ‘basisprincipes van architectuur’, voor hem een continue element van onderzoek, dat verder gaat dan esthetiek. John verkent de relatie tussen schoonheid in leiderschap en leiderschap in schoonheid. Hij voert daarvoor al jaren een vurig pleidooi, opdat organisaties het belang van schoonheid in gaan zien. In het artikel hieronder licht hij dit toe.
In mijn vakgebied, de landschapsarchitectuur, speelt schoonheid een belangrijke rol. Schoonheid is één van de drie basisprincipes zoals beschreven in de ‘Architectura Libri Decem’ van de Romeins militair, architect en ingenieur Marcus Vitruvius Pollio (± 85 – 20 v.Chr.). Goede architectuur ontstaat volgens hem door een juiste balans tussen firmitas (stevigheid), utilitas (gebruiksvriendelijkheid) én venustas (schoonheid). Al eeuwenlang zijn veel architecten het met hem eens.
Schoonheid is volgens Van Dale: ‘de eigenschap mooi te zijn’. Het is een behoorlijk subjectief begrip, voor een belangrijk deel een kwestie van smaak. En daarover valt volgens het spreekwoord niet te twisten. Overigens weet iedere architect dat er in de praktijk wel degelijk oeverloos over getwist wordt, maar dat terzijde.
Over schoonheid wordt ook al eeuwen gefilosofeerd. Plato beschouwde het bijvoorbeeld als een vorm van het goddelijke en geloofde dat het een diepere, tijdloze waarheid vertegenwoordigde. In zijn dialoog ‘Symposium’ presenteert hij het idee dat ware schoonheid niet alleen fysiek is, maar ook intellectueel en moreel. Hij introduceert het concept van de ‘Vorm van Schoonheid’, die boven de zichtbare wereld staat en de basis vormt voor alles wat als mooi wordt beschouwd. Aristoteles beschouwt het wat aardser en benadrukt juist het idee van proportie en harmonie die tot schoonheid leidt. Kant daarentegen ziet schoonheid als een subjectieve ervaring gebaseerd op esthetische oordelen. Het overbrugt volgens hem de kloof tussen het verstand en de rede. We mogen weliswaar zelf, enigszins vrijblijvend, weten wat we mooi vinden. Tegelijkertijd lijkt schoonheid enigszins dwingend een doel op zich te zijn.
We weten nu dat schoonheid behoorlijk subjectief is, heel persoonlijk en dat zelfs de grootste filosofen er geen eenduidig beeld bij hebben. Maar wat is het belang ervan? Schoonheid speelt een complexe rol in menselijke ervaring en expressie. Je ervaart zelf ongetwijfeld dat schoonheid bijdraagt aan jouw welzijn. De hedendaagse filosoof Alain de Botton beschrijft dit uitvoerig in zijn boek ‘De architectuur van het geluk’. Hij stelt zich daarin de vraag of een prachtige omgeving ons gelukkiger kan maken. Hij stelt: “Geluk zit ook in een mooie stoel of een fraai kozijn”. Onderzoeken ondersteunen dat; esthetische ervaringen kunnen stress en angst verminderen en kunnen leiden tot verhoogde activiteit in de ‘beloningscentra’ van onze hersenen.
Schoonheid heeft ook een economische component. Het verkoopsucces van de iPhone, bijvoorbeeld, hangt nauw samen met de status van ‘hebbeding’. Deze smartphone is uiteraard functioneel en stevig maar ziet er vooral onweerstaanbaar uit. Niet voor niets vinden industrieel- en grafisch ontwerpers dan ook hun weg naar organisaties. Tot slot is algemeen bekend dat de vormgeving van een logo, de architectuur van een kantoor en de inrichting van de buitenruimte daarbij, een belangrijke bijdrage levert aan het imago van een organisatie. ‘What you see, is what you get’, speelt hier een grote rol.
Wat kunnen we hiermee in onze organisaties? Het begrip schoonheid komt betrekkelijk zelden voor in boeken over leiderschap. Hoe vaak ben jij, als leider, nadrukkelijk bezig met dit onderwerp? In mijn ogen kunnen schoonheid en leiderschap niet zonder elkaar.
Er is leiderschap in schoonheid nodig. Juist doordat schoonheid subjectief is en vaak tot kosten leidt, moet er iemand zijn die ervoor gaat. In de praktijk komt schoonheid zelden vanzelf en moet het door leiderschap te tonen bevochten worden. Het Rietveld-Schöderhuis laat in naam en fysieke verschijning zien dat er een architect en opdrachtgever waren die gezamenlijk dat benodigde leiderschap toonden. Uiteindelijk bleek dat bij Gerrit Rietveld en Truus Schröder een gedeelde liefde voor zowel het gebouw als voor elkaar ontstond.
Aan de andere kant is schoonheid in leiderschap nodig. Het welzijn van je medewerkers is bijvoorbeeld een belangrijke factor om ze aan je organisatie verbonden te houden en hun productiviteit te bevorderen. Een prettig ingerichte werkplek helpt daarbij. En wat blijkt: in een omgeving met schoonheid wordt meer gelachen en plezier gemaakt. In onze wereld, waar gestreden wordt om talent, kan de schoonheid van de werkplek het verschil maken voor mensen bij de keuze van een werkgever (getuigen ook de grote Tech-bedrijven).
Schoonheid wordt zo functioneel doordat deze bijdraagt aan binding, trots, lager werkverzuim en imago. We kunnen vrij eenvoudig schoonheid een rol laten spelen in onze gesprekken over de kwaliteiten van medewerkers – ‘wat een mooi mens’ -, ons imago – ‘wat een mooi bedrijf’ – en de producten die we maken – ‘dat ziet er mooi uit’. In de praktijk blijkt het al iets lastiger, maar zeker niet minder belangrijk, als we schoonheid proberen in te brengen in de strategie van onze organisatie. En we kunnen ook schoonheid koppelen aan onze doelen. Denk bijvoorbeeld aan Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Het meest abstract, doch niet onmogelijk, wordt het als we spreken over schoonheid in de manier waarop management en werkvloer met elkaar zaken afstemmen. Introduceer een mooie manier van met elkaar omgaan. Of hoe activiteiten worden afgestemd tussen afdelingen onderling. Creëer een mooie samenwerking.
Als we naar organisaties kijken als iets wat we kunnen ‘vormgeven’, laten we er dan iets moois van maken. Ik nodig je dan ook van harte uit het begrip schoonheid (iets nadrukkelijker) in de boardroom te introduceren.
John Boon studeerde landschapsarchitectuur aan de Academie van Bouwkunst in Amsterdam. Zijn afstudeeropdracht voor het landschap van Westerwolde (Groningen) werd genomineerd voor de Archiprix. Zijn professionele carrière startte hij bij Kees Hund en de gemeente Hilversum om in 2005 bij Arcadis, zijn huidige werkgever, uit te komen. In 2007 werd hij benoemd als hoofdontwerper van de Floriade 2012 in Venlo. Door CNN werd deze wereldtuinbouwtentoonstelling uitgeroepen tot de top 10 van ‘must see’ locaties wereldwijd. Zijn carrière kwam daarna in een stroomversnelling met toonaangevende projecten in binnen- en buitenland. Afgelopen jaar won hij zowel de European Garden Award als de CityScape Award voor zijn ontwerp voor de Zuidpolder Barendrecht. John is getrouwd met Marieke van Andel en heeft twee zonen. Bij Comenius heeft hij de European Leadership Course gevolgd.
Lees meer over de European Leadership Course of de andere leergangen.
Deze tekst verscheen eerder als Lecture Spirituelle.
Verder praten over dit artikel? Neem contact op met Team Leiderschapsontwikkeling via 033 – 422 99 29 of mail naar info@comeniusleergang.nl.
